Gabinet Książki i Prasy Polskiej w Niemczech utworzono przy Państwowym Instytucie Naukowym - Instytucie Śląskim w Opolu w sierpniu 2005 r. z inicjatywy dr hab. Marii Kalczyńskiej, pracownika Zakładu Badań Historycznych i Niemcoznawczych PIN-IŚ, wykładowcy Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz Leonarda Paszka, znanego w środowisku polonijnym działacza.[1]

Zdjęcie nr 1 : Dr hab. M. Kalczyńska i L. Paszek.

Źródło: http://www.polonika.opole.pl.

    Celem Gabinetu jest gromadzenie dorobku kulturowego Polaków mieszkających po zachodniej stronie Odry oraz zachowanie dla następnych pokoleń cennych wydawnictw, dokumentów i pamiątek z życia Polonii, które często nie były w należyty sposób przechowywane i wykorzystywane. Dzięki staraniom założycieli zostały one sprowadzone do Opola, gdzie służą osobom zainteresowanym problematyką polonijną i polsko-niemieckimi kontaktami kulturowymi, przede wszystkim: badaczom, studentom, nauczycielom i bibliotekarzom. Działalność tej instytucji sprzyja również informowaniu środowiska polskiego o wielu ważnych publikacjach emigracyjnych i polonijnych znajdujących się na terenie Niemiec.
    Finansowo działalność Gabinetu wspiera PIN-Instytut Śląski. Jego funkcjonowanie jest również możliwe dzięki pomocy zaprzyjaźnionych osób prywatnych, życzliwości środowisk naukowych oraz sponsorów - firmy przewozowej "Sindbad", która zobowiązała się nieodpłatnie przewozić publikacje książkowe i prasę z Niemiec do Opola oraz wydawnictwa "Pergamena" z Katowic.
    Dotychczas w Gabinecie zgromadzono kilka tysięcy wydawnictw. Pochodzą one z prywatnych księgozbiorów M. Kalczyńskiej i L. Paszka, darczyńców z Polski i zagranicy (m. in. prof. J. Byczkowskiego, prof. H. Kneipa i P. Lemie) oraz zakupów aukcyjnych i antykwarycznych. Jednym z najcenniejszych zbiorów jest 50-tomowa seria "Polnische Bibliothek" przekazana przez Fundację Roberta Boscha. Kolekcja ta nie ma sobie równych w polsko-niemieckim dialogu książki i jest prawdziwą ozdobą zebranych poloników.
    Zgromadzone zbiory podzielono na dwie zasadnicze części - zasób biblioteczny i archiwalny.
     Bibliotekę Gabinetu tworzą następujące kolekcje:

• Wydawnictwa zwarte: druki dotyczące tematyki ogólnoeuropejskiej, polsko-niemieckiej i niemcoznawczej oraz polonika zagraniczne (niemieckie, angielskie, francuskie, włoskie i in.), z których najcenniejsze są wydawnictwa dipisowskie z lat 1945-1950 oraz literatura solidarnościowa i emigracyjna.
• Wydawnictwa ciągłe: czasopisma polonijne (z Niemiec, Francji, Australii, USA, Litwy) oraz periodyki niemieckie i polskie (wydawane w kraju, przede wszystkim w drugim obiegu). W tej kolekcji zgromadzono większość tytułów prasy polonijnej i emigracyjnej z lat 1945-2007, które niebawem zostaną zdigitalizowane. Niemiecką prasę polonijną reprezentują m. in.: "Ostatnie Wiadomości" (Mannheim), "Archipelag" (Berlin), "Pogląd" (Berlin), "Kurier" (Hamburg), "Exodus" (Monachium), "Samo Życie" (Dortmund), "Zarys" (Messel).
• Multimedia (kasety i płyty CD), do których należą, np. audycje polonijnego radia internetowego ATUT z Düsseldorfu.

Zdjęcie nr 2: Wnętrze Gabinetu.

Źródło: http://www.polonika.opole.pl.

    Drugą część zbiorów stanowią archiwalia i dżs-y, ponieważ Gabinet pełni również funkcję archiwum gromadzącego dokumenty o charakterze instytucjonalnym i osobistym. Szczególnie cenne są te ostatnie. Można wśród nich wyróżnić autografy wybitnych Polaków i Niemców, korespondencję, wizytówki, dokumentację wykorzystaną przez M. Kalczyńską w "Polsko-niemieckiem leksykonie biograficznym" i tomie poświęconym niemieckim polonikom prasowym, materiały A. Kobylińskiego związane z działalnością Radia Wolna Europa i Teatru Polskiego w Kolonii oraz prace licencjackie i magisterskie na tematy polsko-niemieckie i polonijne.
    Zbiory biblioteczne i archiwalne zgromadzono w jednym pomieszczeniu, którego wystrój odbiega od wyposażenia tradycyjnej czytelni z rzędem krzeseł i stolików. Jest w nim wygodna kanapa i fotele, a na ścianach i regałach umieszczono eksponaty rzeczowe: fotografie, grafiki, obrazy, rysunki, pamiątkowe kalendarze, proporczyki i inne gadżety związane z profilem gromadzonych zbiorów.
    Specyficzna atmosfera tego miejsca sprzyja organizacji spotkań literackich, prelekcji, dyskusji, konferencji i wystaw. W związku z tym przy Gabinecie utworzono Salon pod Pegazem, który działa od marca 2006 r. Do tej pory gośćmi Salonu byli prelegenci z Niemiec, Stanów Zjednoczonych i Francji, reprezentujący środowiska polonijne i polonofilskie: redaktor Tomasz Nowiński, prof. Piotr Roguski, prof. Heinz Kneip, pisarz Arno Giese, ks. Stanisław Budyń (Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech), Jan Lech Skowera (założyciel Klubu Polskiego "Korona") oraz Agata Kalinowska-Bouvy (prezes Polskiego Stowarzyszenia Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie).

Zdjęcie nr 3 : Spotkanie z panem J.L. Skowerą (11.04.2007).

Źródło: http://www.polonika.opole.pl.

    Warto zaznaczyć, że Gabinet prowadzi także działalność naukową. W latach 2004-2007 jego założyciele wydali trzy opracowania na tematy polonijne i polsko-niemieckie.[2] Planują prowadzenie dalszych badań poświęconych polsko-niemieckiemu dialogowi w kulturze, sztuce, nauce i mediach. Jedną z ostatnich inicjatyw jest realizacja projektu naukowego: "Kultura książki i prasy polonijnej: dziedzictwo narodowe i światowe", przygotowanego razem z Instytutem Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej w Katowicach, Polskim Stowarzyszeniem Autorów, Dziennikarzy i Tłumaczy w Europie (APAJTE) z siedzibą w Paryżu, Stowarzyszeniem "Wspólnota Polska" w Warszawie oraz z Senacką Komisją ds. Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą.

Zdjęcie nr 4: Wizyta pani A. Kalinowskiej-Bouvy (6.06.2007).

Źródło: http://www.polonika.opole.pl.

    Szczegółowe informacje dotyczące tego przedsięwzięcia są dostępne na stronie internetowej Gabinetu ( www.polonika.opole.pl), którą uruchomiono w kwietniu 2007 r. Zadaniem strony jest upowszechnianie jego zasobów w obiegu multimedialnym oraz informowanie o aktualnych inicjatywach placówki. Umieszczono na niej wiele pomocnych linków oraz artykuły o założycielach, współpracownikach i przyjaciołach Gabinetu.
    Z opolską instytucją stale współpracują doktorantki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, fotograf Jerzy Stemplewski oraz Natasza Stelmaszyk - pracownik naukowy Uniwersytetu w Siegen. Do grona jej przyjaciół należą również uznani badacze z Polski (m. in. prof. J. Byczkowski, prof. J. Glensk, prof. Z. Małecki) i Niemiec (prof. H. Kneip z Ratyzbony, prof. P. Roguski z Kolonii) oraz rysownik Robert Szecówka z Hamburga.
    Formuła Gabinetu jest otwarta dla wszystkich osób zainteresowanych problematyką polsko-niemiecką. Korzystanie ze zbiorów jest nieodpłatne i bezpośrednie (wolny dostęp do półek). Placówkę można odwiedzać w środy lub w innym terminie, po uprzednim uzgodnieniu wizyty z prowadzącą - M. Kalczyńską.
    Organizatorzy zachęcają do odwiedzin tej ważnej dla polsko-niemieckiego dialogu instytucji oraz udziału w przygotowywanych prelekcjach. Są również otwarci na współpracę z podobnymi placówkami z kraju i zagranicy.

Przypisy:
[1] Za pomoc w napisaniu artykułu serdecznie dziękuję pani dr hab. M. Kalczyńskiej, która udzieliła mi cennych informacji dotyczących działalności Gabinetu Książki i Prasy Polskiej w Niemczech.
[2] "Niemieckie polonika prasowe" (Opole 2004), "Materiały bibliograficzno-internetowe do współczesnych polsko-niemieckich kontaktów książki i mediów oraz dziedzin pokrewnych" (Opole 2005), "Jan Paweł II we wspomnieniach polsko-niemieckich" (Dortmund-Katowice 2006).