Wstęp
Blogowanie, chociaż jest zjawiskiem stosunkowo nowym, stało się obecnie popularną formą współuczestnictwa w tworzeniu zawartości sieci w ramach koncepcji Web 2.0 [1]. Tytułowa biblioteczna blogosfera odnosi się do aktywności bibliotek i bibliotekarzy na tym polu. Zjawisko to zostanie nie tyle szczegółowo scharakteryzowane, ile przedstawione w odniesieniu do konkretnych przykładów. Taka jest bowiem konwencja działu Narzędzi@, która zakłada m.in. informowanie czytelników o nowych narzędziach, koncepcjach i trendach dotyczących szeroko rozumianej automatyzacji w przestrzeni bibliotecznej.
Czym są blogi?
Zanim poruszone zostaną problemy bibliotecznej blogosfery, należy poświęcić kilka słów charakterystyce samego narzędzia, jakim są blogi. M. Alcock [2] twierdzi, że nazwa ta pojawiła się w 1998 r. w formie weblog, którą w następnym roku zmodyfikowano do postaci blog. Początkowo taka forma publikacji wiązała się z koniecznością posiadania wiedzy informatycznej, w celu zamieszczania wpisów w dziennikach Internetowch. Wraz z rozwojem technologii sieciowych, pojawiły się jednak znacznie wygodniejsze narzędzia służące do blogowania, a jedyną umiejętnością, którą należało posiadać, aby założyć blog i publikować w nim, była zdolność do werbalizacji własnych myśli. "Niektórzy tłumaczą to słowo jako internetowy pamiętnik (co sugeruje bardziej osobisty i prywatny charakter tego narzędzia), inni wolą słowo dziennik, też trochę mylące, bo sugeruje, że blog należy uzupełniać każdego dnia. Blog jest po prostu rodzajem strony internetowej, utworzonej za pomocą gotowego szablonu i zawierającej wpisy (posty) uszeregowane chronologicznie w kolejności od najnowszego do najstarszego." [3]
W publikacjach na temat blogów i blogowania spotkać można wiele definicji tego narzędzia i zjawiska. W tym miejscu przytoczone zostaną jedynie wybrane próby opisania tych zagadnień. Artykuł L. Derfert-Wolf jest ciekawym wprowadzeniem do zagadnień blogowania, w tym szczególnie przez bibliotekarzy. Autorka podaje, że:
blog (ang. blog, weblog) jest witryną internetową, na której zamieszczane są datowane wpisy (posty) i wyświetlane w porządku chronologicznym, poczynając od najnowszego. Blog jest tworzony przez jednego autora lub wspólnie przez grupę uprawnionych osób. Może być "pamiętnikiem" osobistym, utrzymywanym prywatnie albo oficjalnym - organizacji, gazety i wielu innych. [4]
Z kolei w raporcie Stowarzyszenia Bibliotek Amerykański (American Library Association) dotyczącym Web 2. 0 i bibliotek [5], poprzez blog rozumie się stronę internetową, która:
-
zawiera treść zorganizowaną chronologicznie, wg daty zamieszczenia, najnowsze wpisy umieszczane są na pierwszym ekranie,
-
jest regularnie aktualizowana (w mniejszych lub większych odstępach czasu) poprzez umieszczanie stosunkowo krótkich wypowiedzi (tzw. postów),
-
zawiera odesłania do zasobów bloga, ale również do innych zasobów sieciowych,
-
stosuje unikalny adres URL dla każdego z wpisów (tak aby można było się do niego dowołać, tzw. odnośnik bezpośredni, ang. permalink),
-
stosuje mechanizm RSS Feed, kanał dystrybucji informacji o nowych wpisach, które są automatycznie rozsyłane do odbiorców prenumerujących kanał dla danego bloga,
-
zawiera mechanizm pozwalający na łatwe tworzenie wpisów oraz administrowanie całym blogiem.
Do charakterystycznych cech blogów należą:
-
datowane wpisy,
-
określony cel, informacje o autorze, dane kontaktowe,
-
zestaw kategorii wpisów,
-
stały odnośnik do każdego wpisu (permalink),
-
możliwość dodawania komentarzy do wpisów,
-
archiwum wpisów, odesłania do innych zasobów sieciowych wybranych przez autora (np. blogi, które czyta autor, strony, serwisy, które odwiedza, itp.),
-
narzędzia nawigacyjne (poruszanie się po blogu),
-
zbiór tagów, słów kluczowych nadawanych przez autora do każdego wpisu.
Laurel A. Clyde, jedna z pierwszych specjalistek z zakresu blogów bibliotecznych twierdziła, że blog internetowy może mieć formę[6]:
-
pamiętnika, dziennika,
-
serwisu informacyjnego (podającego np. streszczenia, odesłania do informacji o bieżących wydarzeniach czy wiadomościach na wybrane tematy),
-
kolekcji linków do innych stron internetowych,
-
zbioru recenzji,
-
sprawozdania z działalności, np. projektów,
-
fotograficznego albumu dokumentującego wydarzenia lub inne form prezentacji informacji.
Z przedstawionej charakterystyki blog jawi się jako narzędzie komunikacji w przestrzeni wirtualnej, które dzięki możliwości komentowania wpisów przez czytelników w znacznym stopniu poprawia interakcję tego procesu. Jako narzędzie autoekspresji pozwala także na identyfikowanie się z określoną grupą społeczną i utrwalanie związków z tą grupą poprzez odsyłanie do blogów innych jej członków i komentowanie ich wypowiedzi.
O ile blogowanie wywodzi się z nawet naturalistycznego i kronikarskiego podejścia do dokumentowania codzienności (np. co dziś jadłem na śniadanie), to obecnie jest to ciekawe zjawisko społecznego obiegu informacji i dzielenia się wiedzą w środowisku wirtualnym. W epoce sieci 2.0, która polega m.in. na aktywnym uczestnictwie w tworzeniu zasobów informacyjnych Internetu, w poszukiwaniu porad i rekomendacji zwracamy się do internautów, nie zaś do "ekspertów". Ta proletariacka natura bloga wpisuje się w atmosferę zaufania do "mądrości tłumu", informacji publikowanych w serwisach społecznościowych [5]. Treści publikowane w blogach, chociaż są mocno subiektywne, często anonimowe i prezentujące punkt widzenia niespecjalisty, amatora, mogą być wartościowym źródłem informacji. Należy pamiętać, z jakim przekazem mamy do czynienia i stosować odpowiednie kryteria oceny jakości prezentowanych tam informacji.
Jak blogować?
Aby dzisiaj prowadzić własny blog nie trzeba posiadać wiedzy informatycznej. Wszystko zrobi za nas intuicyjnie obsługiwana aplikacja sieciowa lub serwis internetowy do tego przeznaczony. Możemy skorzystać np. z jednej z wielu darmowych aplikacji instalowanych na serwerze (np. Wordpress) lub wybrać również darmową ofertę gotowych serwisów internetowych przeznaczonych do prowadzenia blogów. Np.:
-
Blogger.com (Google),
-
Bloog.pl (Wirtualna Polska),
-
Blog.pl (Onet.pl),
-
Blox.pl (Gazeta.pl)
Zaletą drugiego rozwiązania jest bardzo łatwy sposób zakładania, konfiguracji i prowadzenia bloga. Z drugiej strony wszystkie opublikowane treści wraz z archiwum przechowywane są na serwerze właściciela serwisu i w razie awarii istnieje niewielkie, ale jednak prawdopodobieństwo utraty wpisów. Wymienione serwisy do prowadzenia bloga są jednak ugruntowanymi markami, które nie mogą pozwolić sobie na nonszalancję w zabezpieczeniach. Pierwsze rozwiązanie, czyli zainstalowanie na własnym serwerze oprogramowania do prowadzenia bloga, wiąże się z koniecznością samodzielnego skonfigurowania (jednorazowo) aplikacji i jej uruchomienia na serwerze. Samo publikowanie niewiele różni się od wykorzystania istniejącego serwisu. Tutaj wszystkie posty są archiwizowane na naszym serwerze.
Dlaczego blogi w bibliotekach?
Skoro wiemy już, czym jest blog i na czym polega blogowanie, warto zadać kluczowe pytanie: dlaczego warto zakładać blogi biblioteczne? Cytowana wcześniej L. Derfert-Wolf uważa, że "z technicznego punktu widzenia to idealne rozwiązanie - oprogramowanie jest bezpłatne i nie wymaga znajomości html. Niewątpliwą korzyścią jest skuteczniejsza promocja biblioteki i poprawa wizerunku. Dzięki możliwościom komunikacyjnym bloga integrujemy najbliższe środowisko, a być może przyciągniemy nowych użytkowników? [.]. Poza tym blogi pozwalają również realizować funkcję edukacyjną biblioteki poprzez opisywanie sposobów korzystania z polecanych źródeł informacji" [4]. Blogi biblioteczne mogą pełnić funkcję darmowego i prostego w obsłudze narzędzia umożliwiającego zarówno promocję zbiorów biblioteki, jak i samej biblioteki jako instytucji obecnej w przestrzeni publicznej. Grupa ludzi publikujących informacje zbiorach biblioteki i jej działalności wskazuje na ludzkie oblicze instytucji, za którą kryją się konkretne osoby. L. Clyde twierdzi nawet, że nie wykorzystując tego prostego w obsłudze medium, biblioteki stawiają się na pozycji przegranej. [6] Przy czym należy pamiętać, że stworzenie bloga dla samego posiadania bloga w bibliotece nie spowoduje polepszenia komunikacji z czytelnikami. Należy jeszcze mieć pomysł na taką formę uczestnictwa biblioteki w społeczności wirtualnej.
Zastosowania i cele wdrażania bloga w bibliotece mogą być bardzo różne. Podobnie jak w przypadku każdego nowego narzędzia i technologii (nie tylko Web 2.0), wprowadzenie bloga do bibliotecznej oferty powinno być poprzedzone analizą potrzeb, zasobów i możliwości. Prowadzenie bloga nie może być traktowane jako sztuka sama w sobie. Blogi biblioteczne, które powstały bez przygotowania, tylko dlatego, że ich założenie nie wymagało ponoszenia kosztów, zazwyczaj nie spełniają swoich zadań, nie cieszą się zainteresowaniem odbiorców i szybko kończą swój sieciowy żywot. [6]
Typologia funkcjonalna blogów bibliotecznych
Konkretne funkcje, jakie mogą pełnić blogi biblioteczne, można przedstawić prezentując jedną z możliwych typologii funkcjonalnych tej grupy narzędzi. Przedstawiony niżej podział blogów bibliotecznych jest wynikiem prac badawczych opublikowanych w cytowanym już raporcie Stowarzyszenia Bibliotek Amerykański (American Library Association) [5]. Możemy więc mieć do czynienia z blogami bibliotecznymi:
-
prezentującymi wiadomości dotyczące biblioteki,
-
o charakterze promującym działalność biblioteki na rzecz środowiska (oparte np. o kalendarium wydarzeń),
-
skoncentrowanymi informowaniu o zasobach bibliotecznych,
-
poświęconymi, określonej formie aktywności biblioteki (np. działalność ekologiczna, edukacyjna, itd.)
-
dokumentującymi postępy w realizacji określonego projektu prowadzonego przez bibliotekę,
-
skoncentrowanymi na określonej grupie czytelników (np. blogi biblioteki dla dzieci, dorosłych, seniorów)
-
organizacji i stowarzyszeń związanych z bibliotekami,
-
poświęconymi konferencjom bibliotecznym lub organizowanym przez biblioteki,
-
wewnętrznymi (udostępniane w intranetach, służące do komunikacji wewnątrz instytucji).
Ostatni typ, wewnętrzne blogi biblioteczne, są tworzone i udostępniane w dużych bibliotekach jako narzędzie komunikacji, dzielenia się wiedzą i doświadczeniem (np. wymiana doświadczeń z pracy z czytelnikiem, problemy z opracowaniem formalnym i rzeczowym zbiorów, dzielenie się informacjami o wartościowych źródłach elektronicznych) czy platforma zbierania opinii o planowanych projektach. Inną zaletą blogów wewnętrznych jest transparentność, pozwalająca na ocenę aktywności i zaangażowania pracowników przez kierownictwo czy przedstawicieli organów prowadzących. Wewnętrzne czy zamknięte forum dyskusyjne biblioteki jest w tym przypadku chyba lepszym rozwiązaniem ze względu na łatwiejszy sposób organizacji wpisów do postaci w stałych działach tematycznych.
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Łazach
Najczęściej występującym podziałem blogów jest wyróżnianie dwóch typów: blogów prowadzonych prywatnie przez bibliotekarzy oraz blogów bibliotek. W pierwszym przypadku motywacje zamieszczania wpisów mogą być bardzo różne. "Najczęściej jest to chęć dzielenia się opiniami i utrzymywania kontaktów, podążanie za trendami w publikowaniu w sieci oraz tworzenie własnego wizerunku." [4] Agnieszka Koszowska, autorka bloga Bibliowizjer, tak pisze o początkach swojego bloga:
"Kilkoro moich znajomych bibliotekarzy prowadzi już własne blogi, dzieląc się z resztą świata swoją wiedzą, przemyśleniami i efektami intelektualnych poszukiwań. Chciałabym również dorzucić mały kamyczek do tworzącej się lawiny polskiej biblioblogosfery, która - mam nadzieję - zdoła zmieść z powierzchni ziemi negatywne stereotypy i krzywdzący obraz naszego zawodu (którego przykład mamy tu), a w ludziach obudzi przekonanie, że warto coś robić i tym samym przyczyniać się do tworzenia nowej rzeczywistości." [7]
Marcin Malinowski na swoim blogu, umieścił dział Biblioblogi, w którym prezentuje listę blogów prowadzonych przez bibliotekarzy, ludzi związanych z bibliotekami lub książkami:
Alfabetyzacja informacyjna
"Blogi biblioteczne mogą mieć rozmaite przeznaczenie i formy. Na ogół wykorzystywane są jako tablica ogłoszeń, forma poszerzenia usług biblioteki lub sposób powiadamiania użytkowników o interesujących zasobach sieciowych. Są biblioteki utrzymujące prosty blog typu "Aktualności". Są też takie, które opracowują od kilku do kilkunastu blogów, z podziałem na tematy lub grupy odbiorców. Inne wykorzystują tę technologię do utworzenia całej witryny." [4] Oto lista blogów bibliotek, ale także grup bibliotekarzy, twórców programów bibliotecznych opracowana również przez Marcina Malinowskiego i opublikowana na jego blogu:
Biblioteka dla dzieci Abecadło w Olsztynie
Scriblio = OPAC + blog
Ciekawym narzędziem umożliwiającym transformację katalogu online naszej biblioteki do postaci bloga jest narzędzie o nazwie Scriblio. Jest to darmowe oprogramowanie, za pomocą którego można udostępnić nasz katalog w postaci bloga, gdzie każdy wpis odpowiada opisowi jednego dokumentu z naszych zbiorów. Tym samym czytelnicy mogą zamieszczać komentarze na temat prezentowanych w sieci opisów zbiorów biblioteki. Jest to narzędzie, które działa jako "nakładka" graficzna na nasz katalog i wymaga zainstalowania na serwerze darmowego programu Wordpress służącego do prowadzenia bloga. Scriblio może służyć jako alternatywny sposób prezentacji w sieci informacji o zbiorach bibliotek. Przykłady bibliotek stosujących ten program:
Hong Kong University of Science and Technology
Blogi i blogowanie - to niezwykle ciekawe zjawiska w kontekście współczesnej komunikacji w przestrzeni wirtualnej. Bibliotekarze, jak widać, odnaleźli się w nowej sytuacji współuczestnictwa w tworzeniu zasobów sieci i jedną z takich aktywności jest funkcjonowanie biblioteczej blogosfery. Rozmaite wykorzystanie blogów bibliotecznych świadczy o różnych pomysłach bibliotekarzy na wykorzystanie tego narzędzia w działalności bibliotek i dodatkowo o elastyczności blogów. Uruchamiając blog biblioteki, czy też blog prywatny należy jednak pamiętać o celu, jaki stawiamy sobie, wykorzystując ten sposób komunikację i konsekwentnie stosować wybraną przez nas konwencję dzielenia się informacjami w takiej formie.
Bibliografia załącznikowa:
[1] Roszkowski, M. Folksonomia jako narzędzie społecznego tagowania [online]. Warsztaty Bibliotekarskie, 2007, nr 4 [dostęp 30-05-2010]. Dostępny w Internecie: http://www.pedagogiczna.edu.pl/warsztat/2007/4/070404.htm
[2]
Aharony, N. Librarians and information scientists in the blogosphere: An exploratory analysis. Library & Information Science Research. 2009, nr 31, s. 174-181.
[3]
Koszowska, A. O bibliotecznych blogach i ich walorach promocyjnych, cz. 1 [online]. Biblioteka 2.0 : Blog społeczności czytelników i bibliotekarzy cyfrowych, 2007 [dostęp 30-05-2010]. Dostępny w Internecie: http://blog.biblioteka20.pl/?p=34.
[4]
Derfert-Wolf, L. Blogi i RSS dla bibliotekarzy i bibliotek [online]. Biuletyn EBIB, 2007, nr 7 [dostęp 30-05-2010]. Dostępny w Internecie: http://www.ebib.info/2007/88/a.php?derfert
[5] Stephens, M. Web 2.0 and Libraries: Best Practices for Social Software. Blogs. Library Technology Reports. 2006, nr 4 (42), s.15-35.
[5]
Clyde , L. Library Weblogs. Library Management . 2004, nr 4/5 (25), s. 183-189.
[6]
Koszowska, A. Jak zaistnieć w biblioblogosferze, czyli o czym pisać na bibliotecznym blogu [online]. Program Rozwoju Bibliotek, 2010 [dostęp: 30-05-2010]. Dostępny w Internecie: http://www.biblioteki.org/pl/wiadomosci/czytaj/335
[7] Koszowska, A. Zamiast wstępu [online]. Bibliowizjer: notatki o nowych trendach w bibliotekarstwie i informacji, i o sieciowych usługach 2.0, 2007 [dostęp 30-05-2010]. Dostępny w Internecie: http://bibliowizjer.blogspot.com/2007/05/hello-world.htm
WARSZTATY BIBLIOTEKARSKIE NUMER 1-2(33/34), CZERWIEC 2010
