Temat : Las i jego mieszkańcy. Ptaki i ssaki chronione.

Cel ogólny:
Poznanie niektórych zwierząt chronionych, których biotopem jest las.

Cele operacyjne:
Uczeń:
- potrafi nazwać leśne zwierzęta chronione,
- wyjaśnia, na czym polega właściwe zachowanie się w lesie,
- wie, co to jest "Polska Czerwona Księga",
- jest wrażliwy na los zwierząt,
- wie, jakie czynniki zagrażają zwierzętom leśnym.

Metody:
- obserwacja
- pokaz
- pogadanka

Formy pracy:
- indywidualna
- zbiorowa

Środki dydaktyczne:
- rysunki zwierząt,
- krzyżówka obrazkowa: "Zwierzęta polskiego lasu",
- program multimedialny "Ptaki Europy", "Encyklopedia zwierząt - Ssaki",
- komputer, multiprojektor.

Przebieg zajęć

1. Powitanie uczniów przez nauczycielkę.

2. Nawiązanie do tematu zajęć.
Nauczyciel: Dzisiaj chciałabym wam opowiedzieć o zwierzętach leśnych, ale są to zwierzęta wyjątkowe, ponieważ są zagrożone wyginięciem, rzadkie i chronione. Jest ich coraz mniej i jeśli zagrażające im czynniki nie przestaną działać, to znikną zupełnie z powierzchni ziemi.
- Jakie czynniki zagrażają obecnie zwierzętom zamieszkującym tereny leśne?
(Uczniowie zapisują na karteczkach swoje propozycje)

3. Rozmowa na temat ochrony gatunkowej zwierząt
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt jest jedną ze szczególnych form ochrony przyrody i ma na celu zabezpieczenie gatunków dziko występujących, a w szczególności rzadkich lub zagrożonych wyginięciem. Celem jej jest również zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Wobec gatunków zagrożonych wyginięciem wprowadza się ochronę całkowitą, natomiast gatunki posiadające istotne znaczenie dla gospodarki i przyrody obejmuje się ochroną częściową.

Zwierząt chronionych nie wolno zabijać, okaleczać, chwytać i płoszyć. Nie wolno niszczyć ich gniazd, lęgowisk, nor i żeremi a także jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych. Nie można zwierząt chronionych przetrzymywać, nabywać, wywozić poza granice państwa, a w okresie rozrodu i wychowu młodych - także filmować i fotografować.

4. Zaprezentowanie programu multimedialnego "Encyklopedia Ssaki"
Uczniowie oglądają zdjęcia zwierząt a także oglądają filmy.

Następnie odwołując się do doświadczeń i wiedzy uczniów oraz do wcześniejszej obserwacji (filmy, zdjęcia), nauczyciel prowadzi rozmowę na temat zwyczajów, ciekawostek z życia tych zwierząt. Omawiając kolejno poszczególne ssaki, nauczyciel zwraca uwagę na potrzebę ich chronienia.

Poznanie kilku ssaków chronionych:
- niedźwiedź brunatny
- wilk
- wiewiórka
- jeż
- żubr

5. Wyjaśnienie pojęcia "Polska Czerwona Księga"
Monitoring gatunków ginących, zagrożonych i rzadkich opiera się na Czerwonych Listach
i Czerwonych Księgach prowadzonych wg zasad przyjętych przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych (IUCN).

Czerwona Księga - to wydawnictwo ukazujące się od 1966 r., publikowane przez IUCN; zawiera wykaz gatunków zagrożonych. W Polsce odpowiednikami Czerwonej Księgi są:

Czerwone Listy, Polska Czerwona Księga Zwierząt, Polska Czerwona Księga Roślin. Prowadzone są przez Zakład Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie.

Zgodnie ze stosowanym przez Czerwoną Księgę IUCN określeniami i symboliką, przyjmuje się m.in. następujące kategorie zagrożenia gatunków żyjących:
- gatunki skrajnie zagrożone i ginące,
- gatunki narażone na wyginięcie,
- gatunki rzadkie, o ograniczonych zasięgach geograficznych i występujące w małych populacjach,
- gatunki ocalone.

Wyjaśnienie pojęć :
a) ptaki skrajnie zagrożone i ginące w Polsce - do tej kategorii należą gatunki, których utrzymanie jest mało prawdopodobne, jeśli nie uda się zahamować czynników powodujących ich wymieranie.
Do tej kategorii należy:
- głuszec
- orlik grubodzioby
- orzeł przedni
- sokół wędrowny
b) narażone na wyginięcie - są to gatunki mniej zagrożone, ale mogą stać się skrajnie zagrożonymi, jeśli zagrażające im czynniki nie przestaną działać.
Do tej kategorii należy:
- gadożer
- kraska
c) rzadkie - tzn. gatunki, których liczebność utrzymuje się na niskim, ale stałym poziomie
Jako nieliczne łatwo mogą stać się zagrożone, wymagają, więc uważnej obserwacji.
Do tej kategorii należy:
- bielik
- dzięcioł białogrzbiety
- dzięcioł trójpalczasty
- orlik
- orzełek
- puchacz
- puszczyk uralski
- sóweczka
- włochatka
d) ocalone przed wyginięciem - są to gatunki niegdyś zagrożone wymarciem, ale niektóre dzięki ochronie udało się uratować.
Do tej kategorii należy kania ruda.

6. Zaprezentowanie programu multimedialnego "Ptaki Europy".
Za pomocą encyklopedii multimedialnej "Ptaki Europy" oraz komputera i multiprojektora nauczyciel pokazuje uczniom wygląd ptaków z terenów leśnych.

Chodzi tu o uwrażliwienie uczniów na piękno tych zwierząt, ale przede wszystkim na zwrócenie uwagi na stopień zagrożenia danego gatunku.

7. Rozwiązywanie krzyżówki - Zwierzęta polskiego lasu: krzyżówka obrazkowa.

8. Podsumowanie zajęć i zakończenie.

Bibliografia:
PYŁKA-GUTOWSKA E. Ekologia z ochroną środowiska. Przewodnik Wyd. 4 popr. Warszawa Wydaw. "Oświata" 2000