Czym jest Social Web?

Pierwsza generacja World Wide Web, a więc zanim nadeszła epoka Web 2.0 [1], charakteryzowała się zachowaniem tradycyjnego modelu komunikacji. Mieliśmy więc do czynienia z nowym środowiskiem informacyjnym i narzędziami, ale ze znanym już sposobem przekazywania informacji. Systemy i serwisy informacyjne dzięki hipertekstowemu modelowi prezentacji informacji i pełnotekstowemu wyszukiwaniu informacji były nader wygodnymi narzędziami. Odbiorca informacji, a więc internauta, pozostawał jednak biernym uczestnikiem tych procesów. Prawo głosu otrzymaliśmy wraz z nadejściem epoki Web 2.0. Wówczas sieć nabrała społecznego wymiaru. Efektem tego rodzaju ewolucji było pojawienie się w zasobach WWW treści tworzonych przez jego użytkowników, jako odpowiedzi na informacje, z którymi mieli do czynienia podczas interakcji z jego zasobami. Strony domowe użytkowników, fora i grupy dyskusyjne są nadal wykorzystywanymi narzędziami komunikacji, ale obecnie do najpopularniejszych narzędzi społecznej sieci należą przede wszystkim:

• blogi,
• systemy zarządzania zakładkami (ang. social bookmarking),
• serwisy społecznościowe (np. nasza-klasa, myspace, youtube, flickr),
• serwisy społecznego tworzenia zasobów wiedzy (Wikipedia oraz dziedzinowe zasoby wiedzy tworzone za pomocą mechanizmów Wiki [2]).

Współczesny użytkownik sieci przyjął postawę, którą można porównać do Tofflerowskiego "prosumenta". Termin ten został wprowadzony w latach siedemdziesiątych przez Alvina Tofflera w jego głośnym dziele pt. "Trzecia fala" [3]. Tego typu postawa przeciwstawia się biernej roli konsumenta i zakłada aktywność, zaangażowanie i współuczestnictwo. W odniesieniu do udziału w społecznej sieci taka postawa oznacza uruchomienie sprzężenia zwrotnego, a więc odpowiedź internauty na komunikaty, które odbiera i jego zaangażowanie się w tworzenie zasobów informacyjnych WWW. Tak więc odbiorca staje się jednocześnie nadawcą i rozróżnienie pomiędzy autorem i czytelnikiem nie jest tutaj już tak oczywiste. Taka postawa w praktyce przejawia się naszym uczestnictwem w sieci w postaci, np.:

• prowadzenia prywatnych blogów,
• dzielenia się zakładami do stron internetowych, które uznaliśmy za ciekawe i wartościowe,
• komentowania informacji, np. na portalach, ale także oceny produktów, np. w sklepach internetowych poprzez umieszczanie tam swoich opinii,
• dzielenia się z internautami zdjęciami, filmami i tym samym współtworzenia tego typu zasobów w Internecie,
• grupowego opracowywania projektów i źródeł informacji (np. Wikipedia).

Społeczna sieć - to sieć współtworzona przez nas samych. Wiążą się z tym zalety, jak np. możliwość ekspresji i autopromocji, ale również duża odpowiedzialność za treści, które publikujemy oraz ich wiarygodność.

Ctrl + D vs społeczne zakładki

Społeczna sieć ma wiele twarzy. Jedną z nich jest społeczne i sieciowe tworzenie zakładek do stron internetowych i dokumentów sieciowych. Przeszukując i przeglądając zasoby Internetu, trafiamy na dokumenty czy serwisy, które naszym zdaniem są na tyle interesujące i wartościowe, że powinniśmy zapisać informacje o ich adresach, aby później łatwo i szybko je zlokalizować. Tworzymy więc zakładki, czyli nic innego jak informacje o stronie internetowej, której adres URL chcemy zachować w naszych zbiorach. Przeglądarki internetowe udostępniają taką funkcję w postaci narzędzia Zakładki (Mozilla Firefox) czy Ulubione (Internet Explorer). Odwiedzając stronę, którą chcemy dodać do naszych zakładek, wybieramy odpowiednią funkcję w menu lub wykorzystujemy skrót z klawiatury, np. Ctrl + D (np. dla Firefox i Internet Explorer). Adres takiej strony trafia wówczas do zakładek przeglądarki na naszym domowym lub służbowym komputerze. Problem pojawia się, gdy korzystamy z innego komputera niż ten, w którym obecna jest nasza baza z zakładkami. Narzędzia Web 2.0 w postaci sieciowych systemów zarządzania zakładkami (ang. social bookmarking) są w stanie sprawić, że nasza baza będzie przenośna, więcej, będzie dostępna dla nas z każdego komputera podłączonego do Internetu.

Sieciowe systemy zarządzania zakładkami

Społeczne zakładki - to praktyka tworzenia zakładek do dokumentów sieciowych za pomocą narzędzi dostępnych online poprzez tworzenie ich opisów zawierających adres URL, charakterystykę słowną oraz zestaw tagów. Zbiór takich opisów zamieszczany jest w bazie wybranego serwisu i jest dostępny dla jego twórcy oraz dla pozostałych internautów, o ile właściciel takiego zbioru wyrazi na to zgodę. Mamy więc do czynienia z internetową wersją naszych lokalnych zakładek, którą dodatkowo możemy dzielić się z innymi internautami. Sporządzanie w ten sposób zakładek jest procesem prostym i nieangażującym zbytnio naszej uwagi. Polega na wyborze narzędzia, w którym będziemy sporządzali nasz zbiór zakładek, zarejestrowaniu się i założeniu darmowego konta oraz wyborze sposobu dodawania adresów do naszej bazy zakładek.

Wybór narzędzia jest o tyle trudny, że w sieci dostępnych jest wiele tego typu darmowych narzędzi [5]. W wyborze narzędzia możemy kierować się, np. rodzajem odwiedzanych przez nas zasobów WWW (np. naukowe - CiteLikeU, Connotea) czy też popularnością samego narzędzia (np. Delicious).

Rejestracja w wybranym przez nas serwisie pozwala na założenie indywidualnego konta dla użytkownika i utworzeniu bazy, którą będziemy uzupełniali o adresy i opisy wybranych stron WWW i dokumentów sieciowych. Dodawanie zakładek odbywa się albo poprzez zalogowanie się do serwisu i wypełnienie rekordu bazy danych, albo poprzez powiązanie takiego działania z naszą przeglądarką internetową. W drugim przypadku polega to na wykonaniu prostej czynności, której efektem będzie zainstalowanie w naszej przeglądarce dodatkowych przycisków. Ich aktywacja podczas przeglądania danej strony internetowej spowoduje, np. dodanie tej strony do bazy zakładek lub wyświetlenie bezpośrednio naszego zbioru ulubionych stron.

Sporządzane przez nas opisy zawierają obok adresu URL strony internetowej również jej opis, który zawiera nadane przez nas tagi, czyli słowa kluczowe. Opisując każdorazowo dany dokument, rozbudowujemy tym samym zbiór tagów, które zastosowaliśmy do opisu zgromadzonych linków. Taki zbiór nazywany jest folksonomią i jest jednocześnie obrazem, np. zakresu treściowego naszej kolekcji w postaci zestawu nadanych przez nas słów kluczowych.

Indywidualny wymiar sieciowych systemów zarządzania zakładkami polega na udostępnieniu nam narzędzia organizacji informacji i kategoryzowaniu zasobów informacyjnych WWW. Jest to narzędzie zarządzania informacją osobistą, a więc w tym przypadku stworzonym przez nas zbiorem zakładek do zasobów sieciowych. Samo dodawanie zakładek, jak i dostęp do zbioru odbywa się online, a więc nie istnieje tutaj bariera związana z miejscem przebywania użytkownika informacji i dostępem do zbioru informacji.

Wymiar społeczny systemów zarządzania zakładami - to możliwość współdzielenia tworzonych przez nas zasobów. Udostępniając naszą bazę zakładek innym internautom, sami możemy przeglądać zakładki innych użytkowników oraz sprawdzić, którzy internauci dodali do swoich baz te same, co my zakładki. Społeczny wymiar sieciowych systemów zarządzania zakładkami - to możliwość tworzenia wirtualnych społeczności oraz uwzględniania ocen i preferencji innych internautów w odniesieniu do wykorzystania zasobów informacyjnych WWW, np. z określonego zakresu tematycznego.

Delicious

Serwis Delicious (http://delicious.com/) - to jedno z najpopularniejszych narzędzi przeznaczonych do społecznego tworzenia zakładek. Serwis istnieje od 2003 roku i pomimo mało wyrafinowanego graficznie interfejsu jest użytecznym i efektywnym narzędziem gromadzenia zakładek.

Korzystanie z tego narzędzia wiąże się z koniecznością założenia darmowego konta i wyboru nazwy użytkownika, która będzie jednocześnie naszym identyfikatorem w społeczności użytkowników Delicious. Dodawanie adresów dokumentów sieciowych do Delicious można przeprowadzić na dwa sposoby. Pierwszy z nich wymaga od nas zalogowania się do serwisu i wybrania opcji Save a new bookmark. Wówczas wyświetli nam się formularz, gdzie należy wpisać adres WWW strony, którą chcemy dodać oraz pola przeznaczone na charakterystykę słowną oraz tagi.

System dodatkowo wyświetla nam zbiór tagów, które użyliśmy wcześniej do opisu naszej kolekcji zakładek, a w przypadku zbiorów anglojęzycznych nierzadko sugeruje konkretne tagi. Możemy w polu Send wpisać również adresy e-mail naszych znajomych, których chcemy powiadomić o ciekawej stronie, którą właśnie dodaliśmy do naszej bazy.

Drugim sposobem tworzenia kolekcji zakładek jest zintegrowanie Delicious z naszą przeglądarką internetową. Polega to na zainstalowaniu zestawu trzech dodatkowych przycisków w pasku przeglądarki.

Służą one odpowiednio do:

• wyświetlenia naszej bazy zakładek w serwisie Delicious,
• wyświetlenia w panelu bocznym zbioru tagów oraz odpowiadających im adresów stron internetowych,
• dodaniu aktualnie oglądanej strony poprzez wyświetlenie tego samego formularza, co pierwszym przypadku.

Zarządzanie naszym zbiorem zakładek umożliwiają narzędzia dostępne na stronie głównej naszego konta w Delicious.

Obok listy zakładek w naszej bibliotece pojawiają się tagi, jakie nadaliśmy dokumentom sieciowym oraz liczba użytkowników serwisu Delicious, którzy dodali ten sam dokument do swojej bazy. Kliknięcie na tę ikonę spowoduje wyświetlenie listy użytkowników, którzy w swoim zbiorze mają również tę zakładkę oraz wykazu tagów, jakie jej nadali.

Mamy również możliwość wyświetlenia pełnej biblioteki zakładek wybranego użytkownika poprzez kliknięcie na jego nazwę. Społeczny wymiar Delicious przejawia się również w tworzeniu sieci użytkowników. Istnieje możliwość założenia grupy użytkowników lub dołączenia do już istniejącej i współdzielenia zakładek z innymi.

Dodatkowym narzędziem zarządzania informacją w Delicious jest możliwość grupowania stworzonych przez nas tagów w kategorie, zwane tutaj paczkami (ang. bundle). Pozwala to na grupowanie tagów, np. ze względu reprezentacje podobnych treści czy przeznaczenie.

Podsumowanie

Sieciowe narzędzia zarządzania zakładkami reprezentują nowe sposoby zarządzania informacją osobistą, do jakich niewątpliwie należą informacje o zasobach informacyjnych WWW uznanych przez nas za wartościowe i godne uwagi. Niewątpliwą zaletą tego typu narzędzi jest ich stosunkowo prosta obsługa i uniezależnienie od konfiguracji programowej i sprzętowej. Społeczny wymiar tego typu narzędzi przejawia się możliwością współdzielenia naszych zasobów oraz eksploracji informacji w kolekcjach innych internautów. Tak więc stwierdzenie: "pokaż mi swoje zakładki, a powiem Ci, kim jesteś" charakteryzuje tutaj indywidualny aspekt naszej partycypacji w tworzeniu treści w World Wide Web.

Bibliografia
1. Roszkowski, M. Folksonomia jako narzędzie społecznego tagowania. Warsztaty Bibliotekarskie. 2007, nr 4, Dostępny w World Wide Web: http://www.pedagogiczna.edu.pl/warsztat/2007/4/070404.htm
2. Co to jest wiki [online]. Dostępny w World Wide Web: http://wiki.wolnepodreczniki.pl/Pomoc:Co_to_jest_wiki
3. Toffler, A. Trzecia fala. Poznań: Wydaw. Kurpisz, 2006.
4. Roszkowski, M. Czym jest tagowanie? Warsztaty Bibliotekarskie. 2008, nr 2-3, Dostępny w World Wide Web: http://www.pedagogiczna.edu.pl/warsztat/2008/3-4/080306.htm
5. S ocial Bookmarking Sites [online]. Dostępny w World Wide Web: http://www.squidoo.com/socialbookmarkingsites