Identyfikacja problemu

Pierwszym etapem komputeryzacji Biblioteki Pedagogicznej w Piotrkowie Tryb. było katalogowanie wydawnictw zwartych. Znaczną część zbiorów zwartych stanowią podręczniki, zeszyty ćwiczeń, przewodniki dla nauczycieli oraz inne materiały pomocnicze. Postanowiłam dokonać analizy kolejności poszczególnych elementów strefy tytułu, ponieważ dostrzegłam rozbieżności w katalogowaniu tych dokumentów, czego efektem jest to, że ten sam tytuł w komputerowej bazie - w katalogu tytułowym występował w różnych miejscach.

Geneza i dynamika zjawiska

Do komputerowej bazy opisy katalogowe ww. dokumentów wprowadzają od 2000 r. cztery osoby. Chociaż każda robi to prawidłowo, to okazuje się, że forma niektórych tytułów i podtytułów jest nieco inna (mam tu na myśli kolejność poszczególnych elementów). Przyczynia się to czasami do zbędnego tworzenia rekordu dla danego tytułu a także mogą wystąpić problemy w dotarciu do wszystkich wydań danej publikacji. Wynika to z tego, iż przepisy katalogowania nie precyzują aż tak szczegółowo tych zagadnień, stąd możliwość nieco innej interpretacji kolejności poszczególnych elementów strefy tytułu. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że wydawnictwa niejednokrotnie nie są konsekwentne w podawaniu tytułów, nadtytułów i podtytułów dla danego cyklu.

Znaczenie problemu

Efektywność wyszukiwania w katalogach bibliotecznych zależy w dużej mierze od jasnych zasad szeregowania haseł i jednocześnie znajomości tych zasad przez użytkownika. Wyszukiwanie w komputerowych katalogach bibliotecznych jest wygodniejsze i sprawniejsze, ponieważ można docierać do dokumentów poprzez różne klucze wyszukiwawcze, w tym dość często przez tytuł dokumentu. Ponieważ przetwarzanie danych wykonuje maszyna, więc ogromnej wagi nabiera fakt skrupulatnego przestrzegania ujednoliconych standardów przy wprowadzaniu danych.

Prognoza negatywna

Jeżeli w miarę możliwości nie ujednolicimy zasad katalogowania ww. dokumentów, to będziemy potrzebowali więcej czasu na wyszukanie wszystkich egzemplarzy danego tytułu lub do pewnych publikacji nie dotrzemy, gdyż nie zwrócimy uwagi na to, że elementy strefy tytułu mogą być wprowadzone w innej kolejności.

Czytelnik korzystający (w przyszłości) z komputerowej bazy może nie odszukać wszystkich egzemplarzy poszukiwanej publikacji.

Prognoza pozytywna

Jeżeli podejmiemy działania mające na celu ujednolicenie (w miarę możliwości) opisów katalogowych ww. dokumentów, to korzystając z komputerowego katalogu tytułowego, bez większego wysiłku odszukamy wszystkie egzemplarze interesującej nas (bibliotekarzy i użytkowników) publikacji. Wówczas dany tytuł książki, rożne wydania danego tytułu bądź poszczególne części będą odpowiednio uszeregowane.

Propozycja rozwiązania

Postanowiłam dokonać przeglądu komputerowego katalogu tytułowego i wypisać te przypadki, gdzie dane tytuły, różne wydania bądź części były wprowadzone nieco inaczej.

Oto m in. efekt mojej analizy:

Strefa tytułu - 1 sposób	Strefa tytułu - 2 sposób
Wesoła szkoła : matematyka : kształcenie zintegrowane w klasie 2. Cz. 1	Wesoła szkoła : kształcenie zintegrowane w klasie 2 : matematyka. Cz. 1
Przygoda z klasą 1 : karty pracy 1 : nauczanie zintegrowane	Przygoda z klasą 1 : nauczanie zintegrowane : karty pracy 1
Vademecum maturzysty : język polski	Język polski : vademecum maturzysty
Historia : vademecum maturzysty : praca zbiorowa	Vademecum maturzysty : historia : praca zbiorowa
Dzieje nowożytne : historia dla gimnazjalistów : podręcznik : klasa II	Historia dla gimnazjalistów : dzieje nowożytne : podręcznik klasa II
Chemia : szkoły ponadgimnazjalne : podręcznik : zakres podstawowy	Chemia : podręcznik : szkoły ponadgimnazjalne : zakres podstawowy

Następnie przejrzałam opisy katalogowe dokumentów w "Przewodniku Bibliograficznym" bądź w katalogu OPAC Biblioteki Narodowej oraz bazy komputerowe niektórych bibliotek w celu porównania opisów katalogowych i wyciągnięcia wniosków odnośnie dalszych działań w zakresie opracowywania ww. dokumentów.

W poniższej tabeli przedstawiam (w celu porównania i analizy) wybrane fragmenty opisu katalogowego dokumentów dotyczące strefy tytułu.

Strefa tytułu - opis w katalogu Biblioteki Narodowej	Strefa tytułu - opis w katalogu Biblioteki Pedagogicznej w Piotrkowie Tryb.
Geografia 1 : wybrane scenariusze lekcji dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum : zakres podstawowy i rozszerzony	Geografia 1 : wybrane scenariusze lekcji dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum : zakres podstawowy i rozszerzony
Fizyka i astronomia 2 : zakres rozszerzony : wybrane scenariusze lekcji dla nauczyciela liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum	Fizyka i astronomia 2 : wybrane scenariusze lekcji dla nauczyciela liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum : zakres rozszerzony
Chemia : podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum : moduł 1 : zakres podstawowy	Chemia : moduł 1 : podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum : zakres podstawowy
Biologia : podręcznik : szkoły ponadgimnazjalne - zakres podstawowy	Biologia : szkoły ponadgimnazjalne : podręcznik : zakres podstawowy
Biologia : program nauczania : szkoły ponadgimnazjalne : zakres rozszerzony	Biologia : szkoły ponadgimnazjalne : program nauczania : zakres rozszerzony
Matematyka przyjemna i pożyteczna : klasa 2 : podręcznik : liceum ogólnoksztalcace - zakres rozszerzony	Matematyka przyjemna i pożyteczna : liceum ogólnokształcące : klasa 2 : podręcznik : zakres podstawowy
Chemia :przewodnik metodyczny : szkoły ponadgimnazjalne - zakres podstawowy	Chemia : szkoły ponadgimnazjalne : przewodnik metodyczny : zakres podstawowy
Matematyka wokół nas : szkoła podstawowa 5 : książka dla nauczyciela	Matematyka wokół nas : szkoła podstawowa 5 : książka dla nauczyciela
Wesoła szkoła : kształcenie zintegrowane w klasie 1 : podręcznik. Cz. 1	Wesoła szkoła : kształcenie zintegrowane w klasie 1 : podręcznik. Cz. 1
Wesoła szkoła : kształcenie zintegrowane : klasa 1 : karty pracy ucznia. Cz. 1	Wesoła szkoła : kształcenie zintegrowane : klasa 1 : karty pracy ucznia. Cz. 1
Ja i świat : język polski w klasie 6 : podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego	Ja i świat : język polski w klasie 6 : podręcznik do kształcenia literackiego i kulturowego
Historia : u źródeł współczesności : starożytność - gimnazjum 1 - podręcznik. Cz. 1	Historia : u źródeł współczesności : starożytność : gimnazjum 1 : podręcznik. Cz. 1
U źródeł współczesności : dzieje nowożytne i najnowsze : historia 3 : podręcznik	U źródeł współczesności. Dzieje nowożytne i najnowsze : historia 3 : podręcznik
Między nami : program nauczania języka polskiego dla trzeciego etapu edukacyjnego (klasy I-III gimnazjum)	Między nami : program nauczania języka polskiego dla trzeciego etapu edukacyjnego : [klasy I-iii gimnazjum]
Ciekawa fizyka : podręcznik dla gimnazjalisty. Cz. 1	Ciekawa fizyka : podręcznik dla gimnazjalisty. Cz. 1
Przyroda i człowiek : szkoła podstawowa 6 : poradnik metodyczny	Przyroda i człowiek : szkoła podstawowa 6 : poradnik metodyczny
Historia dla gimnazjalistów : dzieje nowożytne : podręcznik klasa II	Dzieje nowożytne : historia dla gimnazjalistów : podręcznik : klasa II
Chemia : podręcznik : szkoły ponadgimnazjalne - zakres podstawowy	Chemia : szkoły ponadgimnazjalne : podręcznik : zakres podstawowy
Przygoda z klasą : nauczanie zintegrowane : karty pracy 1 : klasa 1	Przygoda z klasą : karty pracy 1 : nauczanie zintegrowane
Świat języka : klasa I : wiadomości i ćwiczenia	Świat języka : [gimnazjum] : klasa I : wiadomości i ćwiczenia
Vademecum maturzysty - język polski	Vademecum maturzysty ; język polski
Historia : praca zbiorowa Seria: Vademecum Maturzysty	Historia : vademecum maturzysty : praca zbiorowa

Po uważnej analizie zarówno opisów katalogowych w "Przewodniku Bibliograficznym", jak i graficznego rozmieszczenia elementów strefy tytułu na stronie tytułowej książki, uznałam, że:

* Pierwszym elementem strefy tytułu powinien być tytuł cyklu, jeżeli jest nazwą wyróżniającą się, np. Matematyka krok po kroku, Matematyka 2001, Wesoła szkoła, Jutro pójdę w świat, Przyjaciel na zawsze;
* Jeżeli tytuł cyklu jest mało znaczący (ewentualnie nie jest tytułem wspólnym całego cyklu), to pierwszym elementem strefy tytułu powinna być nazwa przedmiotu, jeżeli występuje na stronie tytułowej, a następnie nazwa cyklu i pozostałe elementy;
* Jako podtytuł (dodatek do tytułu) w kolejności należy uwzględnić następujące elementy: etap nauczania, klasę, rodzaj dokumentu (np.: przewodnik, poradnik, podręcznik, zeszyt ćwiczeń, scenariusze zajęć);
* Elementy strefy tytułu powiązane ze sobą składniowo nie oddzielamy dwukropkiem, niezależnie od graficznego rozmieszczenia na stronie tytułowej, np.: podręcznik dla klasy 5 szkoły podstawowej, poradnik dla nauczyciela, podręcznik dla gimnazjalisty.

Moje przemyślenia i analizę dotyczącą katalogowania wydawnictw edukacyjnych przedstawiłam koleżankom z Wydziału Gromadzenia i Opracowania Zbiorów. Po wspólnej debacie propozycja została zaakceptowana.

Wdrażanie oddziaływań

Postanowiłyśmy, że naniesiemy zmiany we wcześniej wprowadzonych opisach i konsekwentnie będziemy przestrzegać przyjętego rozwiązania. W razie wątpliwości będziemy konsultować wspólnie kolejność elementów strefy tytułu bądź porównywać jeszcze z formą w katalogu OPAC Biblioteki Narodowej.